DAF-Notities Rosj Hasjana

Door Rabbi Mendel Weinbach, decaan Ohr Somayach

De vier bevrijdingen

Vier historische bevrijdingen worden door Rabbi Eliëzer genoemd in verband met Rosj Hasjana:

· Op Rosj Hasjana werd in de Hemel besloten dat de ontvruchtbare Sara, Rachel en Chana kinderen zouden krijgen.

· Op Rosj Hasjana werd Joséf uit de gevangenis bevrijd.

· Op Rosj Hasjana werden onze voorouders uit Egypte bevrijd uit hun slavernij.

· In de maand van Rosj Hasjana – Tisjri – zal de uiteindelijke bevrijding van ons volk plaatsvinden.

De bron van al deze bevrijdingen is de sjofar. Zoals het geluid van de sjofar op Jom Kippoer in het Jowel-jaar de vrijheid van de Hebreeuwse slaven aankondigde, zo zal het geluid van de sjofar op Rosj Hasjana ieder jaar de mens van zijn slechte neigingen bevrijden, die de oorzaak zijn van zijn zonden.

De bevrijding van de kracht van het kwaad is de bron van alle hiervoor genoemde bevrijdingen. De menselijke slavernij is niet beperkt tot ketenen. Fysieke handicaps, politieke onderdrukking en economische afhankelijkheid zijn allen vormen van slavernij. Het was alleen maar natuurlijk dat op Rosj Hassjana, de dag van de bevrijding van de zondige behoeften, drie grote vrouwen bevrijd zouden worden van hun fysieke handicap van kinderloosheid. Dit patroon wordt herhaald bij de bevrijding van de politieke onderdrukking, uitgedrukt in Joséfs bevrijding uit de gevangenis, waar hij zo onrechtmatig in beland was. Het bereikt nationale afmetingen wanneer onze voorouders op Rosj Hasjana uit de slavernij van de economische afhankelijkheid van hun Egyptische meesters bevrijd worden.

Maar de uiteindelijke nationale bevrijding moet nog komen en die zal eveneens worden ingeluid met het geluid van de sjofar. „En het zal gebeuren op die dag dat de grote sjofar geblazen zal worden” (Jesjajahoe 27:13). Dit is het geluid van de sjofar dat zowel het einde van Israëls gehoorzaamheid aan de andere volken zal inluiden als het einde van de verleiding van de mensheid aan het kwaad.

Daf 16a

Gebed voor en na

Is er een verschil tussen een gebed waarin men vraagt te worden gespaard van ziekte en een gebed voor herstel?

Deze vraag komt op met betrekking tot de doeltreffendheid van onze gebeden voor de gezondheid van Tora-Geleerden. Rabbi Joséf suggereert dat zulke gebeden alleen zinvol zijn volgens de mening van Rabbi Jossi, die zegt dat de mens iedere dag berecht wordt. Maar volgens de andere Geleerden wordt de mens alleen op Rosj Hasjana en Jom Kippoer berecht. Wat is dan volgens hen het nut van dergelijke gebeden gedurende de rest van het jaar?

Het probleem met deze benadering is dat die andere Geleerden er zeker mee instemmen dat wij in onze dagelijkse gebeden de tefilla voor refaénoe [de 8^ste beracha van Sjemonee Esree] opnemen, waarin wij Hasjem vragen om herstel voor alle Joden van hun ziektes. Wat heeft dat voor zin als alles reeds aan het begin van het jaar beslist is?

Tosafot citeert een oplossing van Rabbeinoe Tam, die onderscheid maakt tussen gebeden ter voorkoming van ziekten en gebeden voor herstel. Op Rosj Hasjan zal inderdaad beslist worden of iemand ziek zal worden gedurende dat jaar, maar er is dan nog geen beslissing genomen of men daarvan zal herstellen. Dus het gebed voor herstel heeft wel degelijk zin.

Dit is de betekenis van de verklaring van de Gemara van de gebeden die Rabbi Joséf noemt. Deze gebeden „voor de zieken en zwakken” zijn bedoeld voor het herstel van de zieke en voor een blijvende goede gezondheid van de Tora-Geleerden, die verzwakt worden door hun intensieve Tora-studie. Terwijl het gebed om gezond te blijven alleen volgens Rabbi Jossi effectief lijkt te zijn, volgens wie er tweemaal per dag rechtspraak is, zijn de gebeden voor herstel – zoals in refaénoe of in gebeden voor een zieke – effectief volgens iedereen.